Szczury - garść informacji

Wśród wszystkich domowych gryzoni, żadne nie wywołują tak skrajnych emocji jak szczury. Jednych przerażają i wywołują u nich odrazę, innych fascynują swoją inteligencją i urodą.

Skąd wziął się szczur w naszych domach?

Szczury należą do rzędu Rodentia (Gryzonie) oraz do rodziny Muridae, czyli myszowate, która pojawiła się w plejstocenie (ok. 5 mln lat temu).

Chomikokształtny przodek szczurów i myszy zamieszkiwał Amerykę, Azję oraz Europę. Utworzenie się lądowego połączenia między Ameryką Północną i Południową umożliwiło rozprzestrzenienie się gryzoni. Ewolucja przebiegała również na kontynencie Azjatyckim. Kolejnym centrum ich rozwoju była Afryka i Australia.

Szczury i myszy dzielimy zatem na dwie grupy: afrykańskie i indyjsko-australijskie, które były oddzielone od siebie Saharą.  Spośród grupy indyjsko-australijskiej wyróżniają się trzy gatunki – szczur wędrowny – ze strefy umiarkowanej Azji, szczur śniady – z Indii i Birmy oraz mysz domowa z południowo-wschodnich rejonów Rosji, które rozprzestrzeniły się na całym świecie.

Współczesne udomowione szczury znacznie różnią się od swoich przodków. Udomowienie tych zwierząt datuje się na początek XIX wieku.

Szczur wędrowny przybył do Europy kilka wieków później niż szczur śniady. Pierwsze osobniki dotarły do Europy w późnym średniowieczu dzięki rozwojowi osadnictwa, ale poważniejszy przypływ szczurów wędrownych nastąpił w XVIII wieku drogą morską za pomocą statków.

Szczur stał się gatunkiem synantropijnym, czyli takim który żyje w pobliżu człowieka, wykorzystując jego obecność dla własnych korzyści. Pojawiło się zagrożenie, że coraz większa ilość gryzoni przyczyni się do epidemii chorób zakaźnych. Aby ograniczyć populację szczurów, do ich wyłapywania zatrudniano wiele osób. Ludzie zajmujący się łapaniem szczurów chwytali odmiennie ubarwione osobniki, które zaczęli sprzedawać. Jack Black, oficjalny szczurołap królowej Wiktorii, w połowie XIX wieku miał swój wywiad w „Porannych Kronikach”. Opowiada on w nim o swoich doświadczeniach ze szczurami, infekcjach, jakich nabawił się przez ugryzienia i o tym, że najpiękniejsze szczurze odmiany sprzedaje w charakterze pupili domowych. Posiadał albinosy, fawn’y, agouti i czarne szczury o różnych znaczeniach.

Pierwsze badania na szczurach odbyły się w 1828 roku. W 1909 roku powstała specjalna linia szczurów Wistar, która jest jedną z najpopularniejszych szczurów laboratoryjnych.

Pierwsze szczury „rasowe”, czyli rodowodowe

Hodowla myszy rasowych powstała znacznie wcześniej niż szczurów. Od 1895 roku istniał w Anglii National Mouse Club. Za osobę, która zapoczątkowała hodowlę szczurów rasowych, uznaje się Mary Douglas, która  w 1901 roku wystąpiła do powyższego klubu, o zgodę na wystawianie i hodowlę szczurów rasowych. W ten sposób powstał, w 1912 roku, National Mouse and Rat Club. Po śmierci Mary Douglas popularność szczurów jednak zmalała, a klub ponownie zmienił nazwę na pierwotną.

W 1976 roku grupa fascynatów założyła National Fancy Rat Society. Opublikowali oni pierwsze standardy, wydawali gazetę oraz organizowali pokazy.

W Stanach Zjednoczonych w 1978 roku powstał pierwszy klub – The Mouse and Rat Breeders Association. W Polsce hodowla szczurów rasowych dopiero się rozwija. Stowarzyszenie Hodowców Rasowych w Polsce istnieje prawnie od 16.01.2007 roku, powstało jednak dużo wcześniej. Głównym celem stowarzyszenia jest hodowla szczurów zdrowych, wolnych od chorób genetycznych i dłużej żyjących.

Odmiany kolorystyczne szczurów

W hodowli szczurów nie można mówić o rasach jak to jest u psów czy kotów. Mówi się raczej o odmianach. Odmiany wyróżniamy na podstawie kryteriów takich jak: umaszczenie, rodzaj włosa, kształt uszu, kolor oczu, np.:

• Kształt uszu - Standard (wyglądające tak samo jak u szczurów dzikich), Dumbo (większe, zaokrąglone, osadzone niżej niż w standardzie);
• Rodzaj włosa – Standard (krótki, gładki), Rex (kręcony, kręcone również wąsy), Double rex (kręcony + miejsca bezwłose), Velveteen (włos dłuższy, falowany), Long hair (włos długi), Satin (włos satynowy, z charakterystycznym połyskiem, delikatny i miękki w dotyku), Fuzz (odmiana bezwłosa, z delikatnym meszkiem), Sphinx (odmiana bezwłosa), Tailless (szczury bez ogonów);
• Kolor oczu – czarne, czerwone, różowe, ruby, dark ruby, odd-eye;
• Umaszczenie - Self (jednolity kolor, np.: czarny, biały, niebieski itd.); AOC - any other color (włosy wielobarwne tzn.: góra włosa czarna, dół biały); AOCP – any other color pattern (dwa lub więcej kolorów – oprócz białego – tworzące wzór, np. Siamese; Silvered (wśród podstawowej barwy sierści białe włosy); Marked (nazwa zależy od wzoru, np.: dalmatyńczyk, husky);
• Znaczenia – English Irish (biały trójkąt na mostku); Irish (biała plama na brzuchu, białe końce łap oraz koniec ogona); Berkshire (biały pas sierści na klatce piersiowej i brzuchu, białe końcówki łap i ogona); Essex (jak poprzedni, pas sierści na brzuchu w innym kolorze niż grzbiet, ale nie biały); Variegated (białe znaczenie na czole, plamy na grzbiecie, biały pas na brzuchu); Blaze (trójkątne białe znaczenie na czole); Dalmatin (wiele plam na białej sierści podstawowej).

Przy tworzeniu nazwy szczura rodowodowego opieramy się na schemacie:

Imię szczura, nazwa hodowli, rodzaj uszu, rodzaj sierści, umaszczenie, znaczenia.

Utrzymanie

Szczury potrzebują obszernej klatki. Minimalna klatka dla jednego osobnika powinna mieć wymiary 80 cm (długości) x 50 cm (szerokości) x 80 cm (wysokości). Klatki o metalowych prętach zapewniają dobrą wentylację powietrza, a kuwety, która są łatwo odczepiane bądź wysuwane, bez problemu można wyczyścić, co jest ważne ze względu na nieprzyjemny zapach moczu i potrzebę  częstej wymiany ściółki.

Mocz szczurów i ich naskórek zawierają silne alergeny, które utrzymują się w powietrzu, kurzu, wykładzinach.

Miski na pokarm powinny być dosyć ciężkie, dzięki czemu nie powinny się przewracać. Jeżeli chodzi o dostęp do wody, najbardziej polecane są poidełka – woda nie jest wtedy zanieczyszczana ściółką i odchodami.

Jako ściółkę można wykorzystać trociny (NIE z drzew iglastych!), siano, żwirek drewniany czy po prostu ligninę. Częstotliwość sprzątania jest uzależniona od ściółki, którą wybierzemy oraz od ilości podopiecznych, ale ze względu na nieprzyjemny zapach zaleca się toaletę klatki przynajmniej 2 razy w tygodniu. Niektóre osobniki, są w stanie nauczyć się załatwiać swoje potrzeby w kuwecie.

Dodatkowo klatkę możemy wyposażyć w różne akcesoria: tunele, hamaki.

Szczur mocno przywiązuje się do swojego właściciela i domaga się jego towarzystwa, dlatego pamiętajmy, aby codziennie poświęcać czas na zabawę z pupilem. Uwielbiają siedzieć na ramieniu czy w kieszeni i wędrować z właścicielem po mieszkaniu. Są to zwierzęta bardzo inteligentne, potrafią reagować na swoje imię.

Wypuszczając szczura poza klatkę należy zabezpieczyć kable oraz cenne przedmioty, które może pogryźć. Ciekawość oswojonego szczura może zaprowadzić go w różne miejsca i zakamarki domu.

Żywienie

Szczury powinny otrzymywać specjalną karmę przeznaczoną konkretnie dla tego gatunku, która zawiera odpowiednią ilość białka, węglowodanów, tłuszczów i włókna. Najlepiej jeśli będzie to granulat (wszystkie składniki karmy wyglądają tak samo, np.: kulki, beleczki), unikajmy nasion, które zawierają duże ilości tłuszczu, a uchronimy pupila od otyłości.

Wskazane są również warzywa oraz owoce, chociaż te w mniejszej ilości ze względu na większą zawartość cukru. Starajmy się jak najbardziej urozmaicać dietę.

Szczury są wszystkożerne, dlatego powinniśmy dostarczać im także białka zwierzęcego. Mogą to być gotowane jajka, biały ser, jogurt naturalny.

Nie należy podawać szczurom naszego jedzenia domowego, które jest przyprawiane! (np.: kurczaka w panierce, wędlin, zup itd.)

Jeden, dwa a może rodzinka?

Szczury to zwierzęta stadne. Najlepiej hodować je przynajmniej w parze, osobniki tej samej płci, najłatwiej jeśli połączone są w młodym wieku. Dorosłe szczury trudniej połączyć, ale oczywiście nie jest to niemożliwe.

Jeżeli jednak posiadamy osobniki różnej płci, a nie chcemy dopuścić do tego, aby samica zaszła w ciążę, należy np.: wysterylizować samiczkę lub wykastrować samca.

Co powinno nas zaniepokoić..

Apatia, brak chęci do zabawy, brak apetytu, zmieniona sierść, widoczny spadek wagi, biegunki, brak kału. Szczury narażone są również szczególnie na przeziębienia oraz choroby układu oddechowego. Ciągłe kichanie, katar, chrapliwy czy świszczący oddech powinny skłonić do wizyty u specjalisty.